13 augustus 2019 09:36 Ontslag Arbeidsrecht Uitstroom Handboek Personeel en huisregels Arbeidsrecht

Leerpunten voor het concurrentiebeding: boete mag, maar 9 ton is echt te veel

Als een werknemer ontslag neemt, wil je niet dat hij binnen een maand al bij een directe concurrent gaat werken. Een concurrentiebeding met een boetebepaling kan helpen om dit te voorkomen. Maar zo’n boete mag niet torenhoog oplopen en moet in verhouding staan tot de geleden schade en de belangen van de werknemer. Personeelsnet haalt leerpunten uit een opmerkelijke rechtszaak en geeft tips voor het concurrentie- en relatiebeding.

Een concurrentie- en relatiebeding in de arbeidsovereenkomst moet voorkomen dat een werknemer met waardevolle kennis overstapt naar de concurrent. Maar een concurrentiebeding bijt pas echt, als er meteen ook een flinke boete in het arbeidscontract is afgesproken bij de schending van het beding. De werkgever moet daarbij wel de verhoudingen goed in het oog houden, want een exorbitant bedrag opeisen bij de ex-werknemer die nauwelijks meer verdient dan het minimumloon is gewoon niet redelijk, blijkt uit een uitspraak van de kantonrechter.

Het afgesproken concurrentiebeding in de arbeidsovereenkomst
Een bouwplaats- en sloopmedewerker van een asbestsaneringsbedrijf neemt zelf ontslag. De werkgever maakt de eindafrekening op en wijst hem in een e-mail nogmaals op het concurrentiebeding waar de ex-werknemer aan gehouden is.

Het concurrentie- en relatiebeding in het arbeidscontract is zo geformuleerd:
De Werknemer zal zich gedurende een periode van 1 jaar na beëindiging van de arbeidsovereenkomst onthouden van het verrichten van betaalde dan wel onbetaalde werkzaamheden, direct dan wel indirect, zelfstandig dan wel in loondienst, voor of ten behoeve van cliënten/relaties met wie (werkgever) tijdens de duur van de arbeidsovereenkomst zakelijke contacten heeft onderhouden. Dit heeft ook betrekking op alle overige werkzaamheden en activiteiten – waaronder mede begrepen een financiële betrokkenheid bij dergelijke activiteiten – die concurrerend zijn of kunnen zijn met de activiteiten van (werkgever) en/of aan haar gelieerde ondernemingen, een ander behoudens de uitdrukkelijke voorafgaande schriftelijke toestemming van (werkgever).

De boete loopt wel heel snel hoog op
In een volgend artikel in de arbeidsovereenkomst, is de boeteregeling beschreven. Daarin staat dat bij overtreding van het concurrentie- en relatiebeding de werknemer een boete verbeurt van 5 duizend euro per overtreding en 2500 euro voor elke dag dat de overtreding voortduurt. De boete kan dus flink oplopen, want na een overtreding van maar één dag, kan de werkgever al 7500 euro vorderen bij de ex-werknemer.

DOE HET ZELF: Model concurrentiebeding arbeidsovereenkomst

De boeteregeling komt in de praktijk goed van pas, als blijkt dat de ex-werknemer een maand na uitdiensttreding in dienst treedt bij een directe concurrent. Dat is weliswaar een algemeen sloopbedrijf, maar het werkt wel samen met een zusterbedrijf dat wel aan asbestverwijdering doet. De ex-werkgever vindt daarom dat de ex-werknemer in overtreding is en vordert de afgesproken boete, die dan al meer dan anderhalve ton bedraagt! De ex-werkgever stapt naar de rechter om de boete op te eisen.

Ex-werknemer vindt zijn nieuwe baas geen concurrent
Bij de rechtbank stelt de ex-werknemer dat zijn nieuwe werkgever helemaal geen directe concurrent is van zijn voormalige werkgever. Dat zou moeten blijken uit de inschrijving bij de Kamer van koophandel. Verder zou het concurrentie- en relatiebeding te ruim geformuleerd zijn, terwijl de gevorderde boetes volgens de ex-werknemer veel te hoog uitvallen.

Als bouwplaats- en sloopmedewerker zou hij bovendien geen speciale bedrijfskennis hebben opgedaan, zodat hij niet begrijpt welk zwaarwegend belang zijn ex- werkgever had bij het concurrentie- en relatiebeding. Verder is niet duidelijk welke schade zijn ex-werkgever heeft opgelopen, nu hij bij zijn nieuwe werkgever in dienst is.

Ruim concurrentiebeding is gewoon geldig
De rechter vindt het concurrentie- en relatiebeding niet te ruim geformuleerd. In artikel 7:653 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek staat namelijk dat een werknemer door een concurrentie- of relatiebeding beperkt kan worden om na het einde van de arbeidsovereenkomst “op zekere wijze werkzaam te zijn”. Daar voldoet het afgesproken concurrentiebeding keurig aan, ook al staat er geen geografische beperking in.

Voor de geldigheid van het concurrentie- en relatiebeding is het bovendien niet nodig dat de werkgever een zwaarwegend belang heeft. Dat is alleen nodig bij een concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, wat hier niet het geval was.

Toepassing van het concurrentiebeding is geldig
De ex-werkgever doet terecht een beroep op het concurrentiebeding. Want misschien staat de nieuwe werkgever niet precies zo ingeschreven in het handelsregister, de werkzaamheden van de verschillende gelieerde bedrijven zijn volgens de rechtbank wel degelijk concurrerend omdat daar ook asbestsanering en -verwijdering onder vallen.

De kantonrechter is bevoegd om zelfstandig een concurrentie- en relatiebeding geheel of gedeeltelijk te vernietigen, als blijkt dat het te beschermen belang van de werkgever niet in verhouding staat met de billijke behandeling van de ex-werknemer. Maar de rechter ziet hier geen reden om het concurrentiebeding ongeldig te verklaren. Er was geen sprake van slecht personeelsbeleid bij de ex-werkgever en de werknemer heeft ook geen grote stap vooruit kunnen maken in zijn nieuwe baan. De ex-werknemer wist bovendien veel over klanten en relaties, waar de nieuwe werkgever van profiteert. Bovendien had hij kunnen weten dat een boete in de lucht hing, want daar had zijn ex-werkgever hem nog over gemaild bij uitdiensttreding.

Negen ton boete voor een sloopmedeweker?
Nu het concurrentie- en relatiebeding volgens de rechter geldig is, kan de werkgever in principe de afgesproken boete opeisen. De rechter mag deze op grond van artikel 6:94 lid 1 BW wel matigen als ‘de billijkheid dit klaarblijkelijk eist’. Dit mag de kantonrechter volgens een uitspraak van de Hoge Raad alleen als de toepassing van een boetebeding in de gegeven omstandigheden ‘tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt’. De kantonrechter moet dan een afweging maken tussen de werkelijke schade en de hoogte van de boete, de aard van de overeenkomst, de inhoud van het beding en de omstandigheden waaronder het is ingeroepen.

Het duurt wel even voordat een zaak bij de rechtbank dient. In dit geval is dat precies 355 dagen na de overtreding van het concurrentiebeding. Dat zou betekenen dat de ex-werknemer een boete moet betalen van in totaal 892.500 euro (5000 euro + 355 dagen x € 2500 euro). De kantonrechter oordeelt dat een matiging hier zeker op zijn plaats is.

Boete van twee maandsalarissen is genoeg
De ex-werknemer heeft maar een beperkt inkomen van nog geen 2100 euro bruto per maand. Verder blijkt niet dat de ex-werkgever door de schending van de concurrentie- en relatiebeding schade heeft geleden. De kantonrechter matigt de boete daarom aanzienlijk tot een bedrag van ongeveer twee maandsalarissen, namelijk 4.000 euro.

Dat is voor de ex-werknemer nog steeds een aanzienlijk bedrag. Volgens de rechter gaat daar ook voldoende signaal van uit om collega-werknemers ervan te weerhouden om in strijd met het concurrentie- en relatiebeding te handelen. De ex-werknemer moet het boetebedrag betalen omdat hij zelf ontslag heeft genomen en er ook zelf voor heeft gekozen het concurrentiebeding te schenden, ondanks de e-mail die de ex-werkgever daarover heeft gestuurd. Verder moet de ex-werknemer de proceskosten betalen en te veel uitbetaald vakantiegeld terugstorten naar de ex-werkgever.

LEERPUNTEN EN TIPS CONCURRENTIEBEDING
Wat kunnen we leren van deze uitspraak van de kantonrechter over het concurrentie- en relatiebeding?

Leg een concurrentie- en relatiebeding schriftelijk vast in de arbeidsovereenkomst.

Voeg ook een boetebepaling toe met concrete bedragen.

De hoogte van de boete moet in verhouding zijn met de belangen van werkgever en werknemer. De boete voor een superspecialist met een topsalaris mag hoger zijn dan de boete voor een kapper die naar een concurrent vertrekt.
Uit deze uitspraak blijkt dat de rechter een boete van twee maandsalarissen genoeg vindt voor een relatief laagbetaalde werknemer.

Formuleer het concurrentiebeding zorgvuldig en voeg ook redelijke beperkingen toe. De wet staat veel toe, maar toch mag je (in alle redelijkheid) van een kapster niet eisen dat ze een jaar lang niet aan het werk mag binnen een straal van 50 kilometer. Voor een marketingdirecteur mag die geografische bepaling bijvoorbeeld wel veel ruimer zijn.

Je hoeft als werkgever geen ‘zwaarwegend belang’ te hebben om een concurrentie- of relatiebeding af te spreken in een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd.
Dat moet wel wanneer je een dergelijk beding wilt toevoegen aan een tijdelijk contract. Dat is in principe verboden, tenzij je bijzonder specifiek en uitvoerig in de tijdelijke arbeidsovereenkomst onderbouwt waarom een concurrentiebeding toch noodzakelijk is (vanwege zwaarwegend bedrijfsbelang).

Als je een concurrentie- en relatiebeding hebt afgesproken in de arbeidsovereenkomst, wijs de werknemer daar dan nog schriftelijk op bij het verlaten van het bedrijf. Uit deze uitspraak blijkt dat dit meeweegt bij de beoordeling of de boete terecht kan worden opgelegd.