Snel afgeleid, vergeetachtig, huilbuien en emotioneel zijn. Bij deze klachten denk je al snel dat iemand niet lekker in z’n vel zit of zelfs overspannen is. Minder bekend is dat deze klachten ook symptomen zijn van verdriet. Iemand die in rouw is, is keihard aan het werk om verlies te verwerken en daar kunnen psychische klachten bij horen. Maar rouwende mensen zijn niet per definitie ziek.

Auteur: Brenda Nieuwenhuis, rouw- en verliesbegeleider en adviseur arbeid en gezondheid bij De Arbodienst

Om er toch voor te zorgen dat mensen voldoende ruimte hebben om te rouwen, riep het CNV het kabinet op om een wettelijk rouwverlof van twee weken in het leven te roepen. Als je het mij vraagt, is het in de eerste plaats belangrijk dat werkgevers met rouwende medewerkers in gesprek blijven. Rouwen is namelijk iets persoonlijks en iedereen heeft daarin iets anders nodig.

Rouwen is hard werken
Rouwen hoort bij het leven. Het is veel meer dan alleen het verwerken van het verlies van een dierbare. Je kunt ook rouwen omdat je relatie is stukgelopen, je hond is overleden of als iemand chronisch ziek wordt. Hoe iemand rouwt, is voor iedere persoon anders. De één is geneigd om de deksel erop te doen en gewoon door te gaan (al is dit onverstandig, want je krijgt hem dan vanzelf een keer terug).

De ander is gewend om verdriet te uiten en veel te praten over gevoelens. Hetzelfde geldt voor hoe lang het rouwproces duurt. Eén ding is wel zeker: mensen in rouw verrichten rouwarbeid. Dit betekent dat iemand hard aan het werk is om het verlies dat is geleden, te integreren in het leven. Het is immers iets blijvends waar je mee moet leren omgaan. Je moet als het ware op zoek naar het nieuwe normaal.

Rouw is geen ziekte
Hoe kan het dan dat we rouwen zo’n moeilijk onderwerp vinden om over te praten? Het gaat mis doordat we doen alsof het niet bij het leven hoort. Terwijl er in het leven eigenlijk maar één ding zeker is: we gaan allemaal een keer dood. Iedereen krijgt vroeg of laat te maken met het overlijden van dierbaren (of één van de andere dingen die ik eerder noemde). We zijn met elkaar alleen geneigd om iemand in rouw heel zielig te vinden en er daarom maar niet over te praten. Je wil iemand immers niet onnodig pijn doen of ‘confronteren’ met zijn of haar verlies.

Om het makkelijker te maken, bestempelen we rouw op de werkvloer vaak maar als verzuim. Iemand is immers tijdelijk in staat om minder tot geen arbeid te verrichten. En dat beschouwen we als ‘ziek’. Maar iemand in rouw is niet per definitie ziek, die is verdrietig. En daar horen ook klachten bij als vergeetachtig, huilbuien, slapeloosheid en een korte spanningsboog.

Aan het werk met aanpassingen
Wat dat betreft klinkt rouwverlof misschien niet als een gek idee. Dan heb je immers een ‘hokje’ waar je de klachten van iemand in rouw in kan stoppen. Als je het mij vraagt, is dit echter niet de oplossing, want je koppelt een tijdslimiet aan hoe lang iemand mag rouwen. Maar het werkt nu eenmaal niet zo dat iemands rouwproces na twee weken over is. En dat je daarna gewoon weer aan het werk kan.

Sterker nog, twee weken helemaal thuiszitten en jezelf onder je dekbed verstoppen, gaat niet helpen om het verlies te integreren in je leven. Daarvoor is het vaak juist wél goed om weer aan het werk te gaan, maar dan met aanpassingen. We zijn vaak bang dat mensen te snel weer aan het werk gaan en dan risico lopen om een burn-out te krijgen. Maar werken is juist goed om structuur te krijgen in de dag en je nuttig te voelen.

In gesprek over rouw
Wat mij betreft ligt de oplossing in het normaliseren van rouw. Gewoon door er het gesprek over aan te gaan. Iemand in rouw heeft het namelijk vooral nodig dat er naar hem of haar wordt geluisterd. Door iemand zielig te vinden en niet lastig te vallen, kan iemand het gevoel krijgen dat zijn of haar gevoelens ongewenst zijn. Aan werkgevers dus de taak om vinger aan de pols te houden en wekelijks in te checken bij de rouwende collega.

Stel dan niet de vraag ‘hoe gaat het?’, want die is nu eenmaal erg lastig te beantwoorden. In plaats daarvan kun je vragen wat iemand nodig heeft. Of vragen hoe het gaat om werken en rouwen te combineren. Of gewoon zonder oordeel luisteren naar iemands verhaal. Erken dat iemand rouwarbeid aan het verrichten is en verwar de mentale staat van zijn die daarbij hoort niet met ziekte. Ik kan me voorstellen dat je het als leidinggevende lastig vindt om een medewerker hier op de juiste manier in te begeleiden. Dan kan een adviseur altijd handvatten geven.

Persoonlijk
Rouw past in eerste instantie niet in het verzuimhokje. Stop je het daar wel meteen in, dan ontstaat het risico dat mensen langer thuis blijven dan misschien goed is; ze zijn immers toch al ziekgemeld. Of dat mensen zich daadwerkelijk ziek gaan voelen, omdat hun klachten als dusdanig worden bestempeld. Stop er dus mee om rouw als verzuim te labelen. Ga in plaats daarvan het gesprek aan en kijk wat deze rouwende persoon specifiek nodig heeft voor zijn of haar duurzame inzetbaarheid. Voor de één is dat kortere dagen werken, voor de ander wat minder verantwoordelijkheden en voor weer een ander een dag minder werken in de week.

Medewerkers waarderen het als je als werkgever meedenkt. Creëer daarom een veilige omgeving waarin er ruimte is om over emoties en gevoelens te praten. Blijf weg van een standaardprotocol en kijk naar de individuele situatie van iedere medewerker. Dat geeft ze een goed gevoel en zorgt er op de lange termijn voor dat je met elkaar in verbinding blijft.

PRATEN HELPT: Agenda voor het inzetbaarheidsgesprek