Met goede bedoelingen de regels overtreden.

Juist de managers en medewerkers die het meest hun best doen, overtreden binnen bedrijven wetten en regels. Door te sturen op targets, status en succes, maken bedrijven het vaak ook te verleidelijk om over de schreef te gaan. Zo werken bedrijven en hun beleidsmaker juist fraude, corruptie en andere vormen van laakbaar gedrag in de hand.

Dit concludeert Niki den Nieuwenboer in haar proefschrift Seeing the Shadow of the Self. Studies on Workplace Deviance. Den Nieuwenboer promoveert daarmee op vrijdag 12 december 2008 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

In haar proefschrift bestudeert Den Nieuwenboer frauduleus en corrupt gedrag binnen bedrijven. Zij interviewde daarvoor accountants, consultants en advocaten. Bovendien observeerde ze vijftien maanden lang een telefonische verkoopafdeling.

Geen slechte mensen
Mensen die geloven dat ‘foute dingen vooral worden begaan door foute mensen’, moeten nog maar eens diep bij zichzelf naar binnen kijken. Want het blijkt dat het veel moeilijker is om je niet fout te gedragen dan men doorgaans denkt. Het is zelfs bijna onmogelijk om nooit iets fouts te doen, stelt Den Nieuwenboer.

Uit de interviews en observaties blijkt dat overtredingen meestal niet plaatshebben vanwege financieel eigengewin. Vaker komt het voor dat mensen zo de ‘populairste jongen of meisje uit de klas’ willen zijn. Het gaat deze mensen om status, eer en ‘het beter willen doen dan collega’s’.

Status en succes
Managers en medewerkers willen dat de anderen hen als succesvol zien. Daarvoor moeten ze het meest verkopen, de hoogste productie leveren of het meest efficiënt zijn. Juist om dat succes te bereiken, overtreden mensen normen en regels. Bedrijven die mensen sturen op succes en status vragen er daarom om dat hun mensen over de schreef gaan.

Den Nieuwenboer vindt dan ook dat bedrijven en beleidsmakers kritisch moeten kijken naar hoe zij hun managers en medewerkers behandelen. Ze moeten zich afvragen wat status in de organisatie bepaalt en wanneer is iemand succesvol wordt gevonden.

Haalbare targets
Ook moet worden bekeken of managers hun mensen niet stiekem aansporen tot laakbaar gedrag, om zo nog hogere omzetten te behalen. Targets voor bonussen moeten bijvoorbeeld voor werknemers bereikbaar zijn, zonder daarbij de officieel heersende normen te schenden.