EU-regels: alleen gekwalificeerde mensen mogen personeelsbeheer met AI uitvoeren
Platformbedrijven als maaltijdbezorgers, of apps voor taxiritten, werken vaak met zzp’ers. Maar in de praktijk hebben zij nauwelijks de vrijheid om hun werk naar eigen inzicht in te richten en zijn ze eigenlijk werknemer. In de Europese Raad is een conceptrichtlijn vastgesteld voor de verbetering van de arbeidsvoorwaarden voor platformwerkers. De richtlijn stelt ook voorwaarden aan het gebruik van AI bij personeelsbeheer: dat mag alleen gebeuren door gekwalificeerd personeel dat bovendien een vorm van ontslagbescherming krijgt.
‘Iedereen op de arbeidsmarkt moet op een eerlijke, goede en veilige manier kunnen werken’, schrieef minister Van Gennip in oktober vorig jaar aan de Tweede Kamer. Dat is bij platformwerk zeker niet altijd het geval. Daarom heeft de minister van SZW – samen met 7 andere lidstaten – een brief ondertekend met een pleidooi voor Europese regels om schijnzelfstandigheid bij platformwerk tegen te gaan.
De Europese Raad heeft nu dus die EU-regels voor platformwerk opgesteld, die hierna aan het Europees Parlement worden voorgelegd. De regels moeten platformwerkers helpen en tegelijk het sociale stelsel beschermen tegen uitholling. Als de regels van kracht worden, moeten platforms zelf aantonen dat hun werkenden geen werknemers zijn. Het EU-voorstel bevat 2 belangrijke verbeteringen: het helpt de juiste arbeidsstatus van mensen die voor digitale platforms werken te bepalen (in loondienst of zzp' er) en legt de eerste EU-regels vast voor het gebruik van artificiële intelligentie op de werkplek.
Oneerlijke concurrentie werkgevers, werknemers en zzp’ers
Het bedrijfsmodel van platformbedrijven is dat zij werken met zzp’ers, zodat er geen sociale premies worden afgedragen. Hierdoor zijn de aangeboden diensten relatief goedkoop, maar hebben de mensen die het werk uitvoeren, geen sociaal vangnet. Bovendien kunnen platformwerkers in de praktijk nauwelijks hun eigen werk inrichten, maar moeten zij werken volgens voorgeschreven werkinstructies. Daardoor is vaak geen sprake van échte zelfstandigheid.
Minister Van Gennip: “Zelfstandig ondernemers leveren een belangrijke bijdrage aan Nederland. Maar waar sprake is van schijnzelfstandigheid bedreigt dat de eerlijke concurrentie tussen werkenden en tussen werkgevers. De risico’s daarvan komen terecht bij werkenden. Dat ondermijnt ons sociale stelsel en kan voor hen grote gevolgen hebben. Ook in Europees verband wordt gezien dat schijnzelfstandigheid, zeker ook rondom platformwerk, aangepakt moet worden. Ik vind het belangrijk dat er snel regels komen om schijnzelfstandigheid in de platformsector effectief tegen te gaan”.
Wanneer is platformwerker in (vaste) dienst?
Volgens de nieuwe conceptrichtlijn, zijn platformwerkers wettelijk werknemers van een digitaal platform (en dus geen zelfstandigen) wanneer hun relatie met het platform aan ten minste 3 van de 7 criteria van de richtlijn voldoet. Het gaat daarbij onder meer om:
- het maximumbedrag dat platformwerkers kunnen ontvangen
- beperkingen in hun vrijheid om werk te weigeren
- regels rond uiterlijk en gedrag
Indien het wettelijk vermoeden van toepassing is dat de platformwerker een werknemer is met een dienstverband, moet het digitale platform aantonen dat er geen arbeidsverhouding bestaat.
Regels voor AI en algoritmen op het werk
Digitale arbeidsplatformen maken regelmatig gebruik van algoritmen voor personeelsbeheer. Daardoor is er vaak te weinig transparantie over hoe besluiten worden genomen en hoe persoonsgegevens worden gebruikt.
De Raad wil ervoor zorgen dat platformwerkers worden geïnformeerd over het gebruik van systemen voor geautomatiseerde monitoring en besluitvorming. Volgens de nieuwe regels zullen deze systemen worden gecontroleerd door gekwalificeerd personeel, dat bijzondere bescherming tegen nadelige behandeling geniet. Menselijk toezicht is ook gewaarborgd voor bepaalde belangrijke besluiten, zoals de opschorting van accounts.
