Toen in 2009 de recessie plotseling toesloeg, hadden veel bedrijven de jaren ervoor nog met veel moeite personeel geworven. Dat wilden ze niet zomaar laten gaan. Daarom bleven veel medewerkers in dienst, ook wanneer dat niet echt nodig was.

Hoewel de Nederlandse economie in 2009 met maar liefst 3,5% kromp, liep de werkloosheid op met slechts 1,6%-punt. Dat is minder dan verwacht en kwam vooral door het `hamsteren van arbeid`, blijkt uit een policy brief van het Centraal Planbureau (CPB). Het CPB leert van deze onverwachte ontwikkeling en verwerkt deze in de rekenmodellen.

Vanuit krappe arbeidsmarkt in diepe recessie
Het bijzondere aan de afgelopen periode is dat we in een diepe recessie terecht zijn gekomen vanuit een krappe arbeidsmarkt met financieel gezonde bedrijven. Aan de vooravond van de recessie hadden bedrijven moeite om aan geschikt personeel te komen. Tijdens de recessie kozen zij er daarom voor om het met moeite gevonden en aangetrokken personeel zo lang mogelijk in dienst te houden.

Zij `hamsterden` dus arbeid: ze hielden meer personeel in dienst dan gezien het productieniveau strikt noodzakelijk was. De financiële uitgangspositie van bedrijven maakte dit mogelijk, aangezien de bedrijfswinsten in de voorgaande jaren goed waren geweest. Naast deze hoofdoorzaak wisten bedrijven de stijging van de loonkosten te beperken en hielp het enigszins dat de fiscus toestond dat investeringen versneld werden afgeschreven.

Deeltijd-WW hielp maar een beetje
Andere veelgenoemde verklaringen voor de geringe groei van de werkloosheid blijken geen rol van betekenis gespeeld te hebben. De deeltijd-WW beperkte weliswaar de toename van het aantal werklozen, maar legde kwantitatief weinig gewicht in de schaal. Op het hoogtepunt maakten bijna 40.000 personen gebruikt van de regeling, voor gemiddeld 40% van hun arbeidstijd en voor een deel van het jaar. De deeltijd-WW reduceerde het werkloosheidspercentage dan ook met slechts 0,1 à 0,2%-punt.

Ook het idee dat zelfstandigen niet werkloos werden doordat zij een forse daling van hun inkomen accepteerden, blijkt onjuist. De inkomensdaling van zelfstandigen was niet opvallend groot, meldt het CPB.