Robots kunnen helpen met lastige taken, waardoor de productiviteit omhoog gaat. Sommige werknemers profiteren, doordat ze met robots kunnen samenwerken. Maar voor anderen blijft er weinig werk over. Voor hen moeten we weer nadenken over VUT en arbeidstijdverkorting.

Dat zijn denkrichtingen uit de studie De robot de baas, die de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) vandaag presenteert. Het onderzoek is onderdeel van het project Toekomst van werk. Het rapport beschrijft de kansen en bedreigingen van robots en zoekt naar oplossingen om de nadelen te bestrijden. De WRR presenteert het rapport vandaag aan minister Asscher (SZW).

Kansen en bedreigingen voor werknemers
Robots kunnen profijt opleveren, doordat ze altijd doorwerken. Ook werknemers kunnen winst ervaren door het (samen-)werken met robots, maar dat geldt lang niet voor iedereen. Het WRR-rapport geeft een overzicht van de kansen en bedreigingen:

Kansen van robotisering voor werknemers

Doordat robots veel taken overnemen, zorgen ze voor veel vrije tijd. De robots doen dan immers het werk.

De robot zorg voor nieuwe mogelijkheden waardoor je beter kunt werken. Zo wordt de robot een soort collega die je helpt om het werk interessanter te maken.

Doordat robots online zijn en onderling samenwerken, doen ze het steeds beter en goedkoper. Dat biedt weer kansen voor mensen: je kunt doen waar je goed in bent, je bent meer ‘eigen baas’ en de wereld(productie) ligt onder handbereik.

Bedreigingen van robotisering voor werknemers

Mogelijk grote ongelijkheid doordat de robots het werk van sommigen overnemen, terwijl anderen nog volop werk hebben.

Want robots gaan hun eigen weg en nemen zelf beslissingen over het werk, waardoor er geen beroepen meer overblijven, maar slechts microtaken. Werknemers hebben daardoor geen baanzekerheid en inkomenszekerheid meer.

Stress en verlies van privacy, doordat de robot beslist hoe, wat, waar en wanneer gewerkt moet worden. Zo bepaalt de robot wat er moet gebeuren en perkt hij de handelingsvrijheid van de werknemer in.

Er is nog tijd
De komst van robots is onvermijdelijk, maar het gaat met de ontwikkeling lang niet zo snel als sommigen denken. Daardoor is er gelukkig tijd om na te denken over de gevolgen voor werkinhoud, inkomens en de sociale zekerheid die robots kunnen hebben. Belangrijk is dat we robots moeten inzetten als hulpmiddelen om mensen beter te maken in plaats van simpele vervangers van personeel.

Maar het gevaar van een tweedeling ligt wel op de loer, omdat sommige sectoren zich geweldig lenen voor robotisering, terwijl dat elders veel moeilijker ligt. Daarom moeten we nadenken of het mogelijk is de extra opbrengsten van robotisering beter te verdelen. Dat kan natuurlijk met belastingen, maar bijvoorbeeld ook door als samenleving te investeren in robotbedrijven, zodat we allemaal van de opbrengsten kunnen profiteren.

Vroegpensioen en ADV
Sommige banen kunnen bijna geheel worden overgenomen door robots, terwijl dat gevaar bij andere nauwelijks aanwezig is. Hierdoor worden de gevolgen van de introductie van robots scheef verdeeld, vreest de WRR. De gebruikelijke respons voor de arbeidsmarkt is dan om mensen om- en bij te scholen. Zo kunnen ze banen gaan vervullen die niet bedreigd worden door robots, of zinvolle taken gaan uitvoeren in samenwerking met robots.

Opleiden moeten we ook wel doen, stelt de WRR, maar dat is waarschijnlijk niet voor alle groepen werknemers een oplosing. Vooral de positie van oudere werknemers komt onder druk te staan. Daarom moeten we voor specifieke groepen personeel misschien weer instrumenten uit de kast trekken waarvan we dachten dat ze nooit meer terugkwamen, zoals vroegpensioen (VUT) en arbeidsduurverkorting (ADV).

MIS NIKS MEER: Schrijf je hier in voor de gratis HR-nieuwsbrief