Onder de dreiging van controle door de Belastingdienst, besluiten meer zzp’ers om het zelfstandig ondernemerschap op te geven en in loondienst te gaan. Ook werkgevers lijken er op aan te dringen. In het tweede kwartaal van 2025 maakten 54.000 zzp’ers de overstap naar loondienst – twee keer zoveel als een jaar eerder. Onder die groep zitten opvallend veel hoogopgeleide zzp’ers.

Minder opdrachten, strengere controle en onzekerheid over fiscale en juridische status zetten zelfstandigen aan het denken. Vooral in sectoren waar de markt snel beweegt, neemt de bereidheid toe om weer in dienst te gaan bij een werkgever. Volgens cijfers van Intelligence Group en het CBS is dat een duidelijk signaal dat de verscherpte handhaving op schijnzelfstandigheid begint door te werken in de praktijk.

Terugkeer naar loondienst verdubbeld
In vergelijking met het vierde kwartaal van 2024 – toen 37.000 zelfstandigen naar loondienst gingen – is het aantal overstappers in korte tijd fors toegenomen. Begin 2025 betrof het al 68.000 mensen, en in het tweede kwartaal dus opnieuw 54.000. Dat betekent dat in de eerste helft van dit jaar bijna 70% meer zelfstandigen terugkeerden naar loondienst dan in dezelfde periode vorig jaar.

De directe aanleiding lijkt het aangescherpte toezicht op schijnzelfstandigheid, dat sinds begin 2025 is ingegaan. Waar de handhaving jarenlang beperkt bleef, grijpt de Belastingdienst nu sneller in als er vermoedens zijn van een verkapt dienstverband, en dus schijnzelfstandigheid.

Vaker hoog opgeleid
Vooral hoogopgeleide zzp’ers lijken de effecten te voelen. Uit de gegevens van Intelligence Group blijkt dat het aantal opdrachten voor deze groep in de eerste helft van 2025 met gemiddeld 18% is afgenomen. In mei en juni zette die daling door, met respectievelijk -15% en -21%. Die krimp zorgt ervoor dat steeds meer zelfstandigen alternatieven overwegen – zeker in sectoren als de financiële dienstverlening en logistiek, waar de opdrachten sneller opdrogen.

Ook de detacheringsmarkt vangt een deel van deze beweging op. Sinds de start van de metingen in 2022 is het aandeel gedetacheerden nog niet zo hoog geweest als nu. Toch is ook daar sprake van druk: de vraag naar flexibele arbeid neemt in het algemeen af. Volgens Geert-Jan Waasdorp van Intelligence Group is het daarom aannemelijk dat het merendeel van de overstappers direct in dienst is getreden bij een werkgever.

Overheid worstelt met eigen voorbeeldrol
Opvallend is dat de overheid – ondanks de geldende regels – zelf een toenemende afhankelijkheid laat zien van externe inhuur. In mei en juni groeide het aandeel zzp’ers en gedetacheerden bij overheidsorganisaties, terwijl de vraag in de private sector juist kromp.

Dat roept vragen op over de geloofwaardigheid van het beleid. De ‘Roemernorm’ moet overmatige inhuur beperken, terwijl de Wet DBA natuurlijk ook gewoon geldt voor overheidswerkgevers. Maar volgens Waasdorp is er weinig grip vanuit ‘Den Haag’. Hij wijst op januari 2026 als beslissend moment: dan gaat de Belastingdienst mogelijk boetes uitdelen bij schijnzelfstandigheid. “Als zij dat doen terwijl ze hun eigen inhuur nog niet op orde hebben, kan dat leiden tot een nog snellere uitstroom van zzp’ers naar loondienst.”

Beweging is ingezet, maar de zzp’er verdwijnt niet
Hoewel het aantal zelfstandigen afneemt – in het tweede kwartaal daalde de totale groep met 30.000 – blijft er een grote groep die bewust voor het zzp-schap kiest. Volgens Intelligence Group wil het overgrote deel van de zelfstandigen niet terug naar loondienst. Toch is de verschuiving op de arbeidsmarkt duidelijk voelbaar: de tijden van moeiteloos kiezen voor het zzp-bestaan lijken voorbij, zeker nu de handhaving wordt aangescherpt en de markt krimpt.

Aandachtspunten voor HR

Thema	Wat betekent dit voor HR?
Verschuiving van zzp naar loondienst	Kansen om ervaren professionals te werven die hun zelfstandige bestaan opgeven.
Afnemende beschikbaarheid van flexkrachten	Zorg voor alternatieven in recruitment- en personeelsplanning.
Handhaving van regels rond schijnzelfstandigheid	Controleer zorgvuldig de arbeidsrelatie bij inzet van zzp’ers, ook bij tijdelijke projecten.
Mogelijkheden voor detachering	Herzie samenwerking met detacheringsbureaus als alternatief voor directe zzp-inhuur.

MAAK VAN EEN ZZP'ER GEEN WERKNEMER: Checklist arbeidsrelatie vermijden