De Participatiewet moet eenvoudiger, duidelijker en effectiever worden. Volgens het kabinet is de huidige wet te complex, waardoor mensen die recht hebben op ondersteuning, vaak niet weten waar ze aan toe zijn. Dat belemmert hun stap naar werk — en daar wil het demissionaire kabinet verandering in brengen. De daadwerkelijke invoering zal door het volgende kabinet moeten worden opgepakt.

Dat is staat in een voorstel van staatssecretaris Nobel (Participatie en Integratie), dat hij onlangs naar de Tweede Kamer stuurde.

Drempels wegnemen bij werkhervatting
Veel mensen die in de bijstand terechtkomen weten niet zeker of (weer) werken daadwerkelijk loont. Die onzekerheid over inkomen, verplichtingen en wat precies moet worden doorgegeven, houdt hen soms tegen om werk te aanvaarden. Simpeler regels en betere ondersteuning moeten daar een einde aan maken.

Het kabinet wil ervoor zorgen dat iedereen die kan werken, dat ook echt gaat doen. Maar dan moet de randvoorwaarde wel zijn dat werk ook écht loont — zonder dat mensen achteraf worden gekort op hun uitkering. Door betere afspraken te maken over wat als inkomen of vermogen telt, moet het socialezekerheidsstelsel als geheel overzichtelijker worden.

Gemeenten krijgen centrale rol in ondersteuning
De nieuwe wet moet gemeenten meer ruimte geven om ondersteuning op maat te bieden. Denk aan een brede intake bij de aanvraag van een bijstandsuitkering, waarin ook wordt gekeken naar andere belemmeringen — zoals schulden, woonsituatie of zorgvraag.

De bedoeling is dat gemeenten sneller en effectiever kunnen doorverwijzen naar hulp, zodat mensen niet ‘tussen loketten vallen’. Ook moeten gemeenten nauwer samenwerken met werkgevers, bijvoorbeeld door actief kandidaten voor te stellen en helder te maken wat een werkgever van de gemeente mag verwachten bij begeleiding en ondersteuning op de werkvloer.

Bijstand niet vrijblijvend
Hoewel het kabinet inzet op vertrouwen en maatwerk, benadrukt staatssecretaris Nobel dat de bijstand geen vrijblijvend karakter krijgt. De wederkerigheid blijft: tegenover ondersteuning staan ook verplichtingen. Iedereen in de bijstand moet een duwtje in de rug krijgen om mee te doen — via werk, scholing of andere vormen van participatie. Het is daarom de bedoeling dat gemeenten, re-integratiepartners en werkgevers hiervoor intensief gaan samenwerken.

De precieze wetswijzigingen worden de komende periode verder uitgewerkt. Als de Eerste Kamer instemt met de eerste verbetermaatregelen, kunnen deze vanaf 2026 in werking treden.

Belangrijke aandachtspunten nieuwe Participatiewet:

Thema	Wat verandert er?
Verduidelijking regels	Meer zekerheid over inkomen en vermogen, eenvoudiger voor klant én uitvoerder
Gemeentelijke regie	Brede intake en snellere toeleiding naar passende hulp of werk
Betrokkenheid werkgevers	Gemeenten moeten actiever matchen en helder communiceren over verwachtingen
Verantwoordelijkheid burger	Verplichtingen blijven bestaan; meedoen blijft uitgangspunt van de wet

ZORG GOED VOOR JE MENSEN: Verbeterplan personeelsbeleid voor HR