Wie een laag inkomen heeft, krijgt niet alleen in euro`s, maar ook relatief minder pensioen dan een beter betaalde collega. Dat komt omdat het pensioen opbouwt over een bedrag waarop eerst de AOW in mindering wordt gebracht. Daardoor bouwen werknemers met een laag salaris, naar verhouding minder pensioen op.

Dat stelt pensioenjuriste Emilie Schols, die hierop 1 december 2009 promoveert aan de Universiteit van Tilburg . Volgens Schols is het Nederlandse pensioenstelsel toe aan een grondige revisie, want het werkt in het nadeel van sociaal zwakkeren en is zelfs in strijd met de Europese wetgeving rond gelijke behandeling.

Drie pensioenpijlers
Het Nederlandse pensioenstelsel bestaat uit drie pijlers:
1. Het pensioen van de overheid dat iedereen krijgt die 65 jaar wordt (de AOW);
2. het aanvullende werknemerspensioen en
3. alles wat iedereen daarnaast privé kan regelen voor de oudedag.

Het is nu de gewoonte om bij de berekening van het werknemerspensioen rekening te houden met de AOW. Daarom bouwt een werknemer niet over het hele inkomen pensioen op, maar wordt er eerst een bedrag afgetrokken: de franchise.

Door AOW-inbouw blijft weinig over
Door de toepassing van de franchise krijgen werknemers met een laag salaris ten opzichte van hun inkomen (veel) minder pensioen dan werknemers met een hoog salaris. In die groep mensen met lage salarissen zitten veel migranten, vrouwen, jongeren, gehandicapten en werknemers met een tijdelijk dienstverband. Vanwege het denivellerende effect oordeelt Schols dat de toepassing van een franchise in strijd is met de wetgeving over gelijke handeling.

Het feit dat de werknemer met een laag salaris niet alleen in euro’s maar ook in procenten minder pensioen krijgt dan een werknemer die meer verdient, is moeilijk te rijmen met het principe van solidariteit. Er is integendeel sprake van ‘omgekeerde’ solidariteit. Daarom kan worden betwijfeld of een bedrijfstakpensioenfonds dat een dergelijke pensioenregeling uitvoert, wel voldoet aan de vraag vanuit de markt, stelt Schols.

AOW koppelen aan arbeidsverleden
Als oplossing stelt Schols voor om de franchise zonder meer weg te laten. Dan is er gelijke behandeling en geen omgekeerde solidariteit meer. Het kost ook niet meer. Maar het betrekken van de AOW bij de berekening van het werknemerspensioen op solidaire wijze is alleen mogelijk bij een andere inrichting van de AOW. Dat kan alleen als de AOW wordt omgevormd tot een pensioen dat gerelateerd is aan arbeid. Nu krijgt iedereen nog AOW, onafhankelijk van het arbeidsverleden.

Als de AOW wordt gekoppeld aan arbeid, zouden werknemers die vroeg aan het werk gaan (vaak met een lager salaris) eerder AOW opbouwen dan werknemers die later aan het werk gaan (vaak met een hoger salaris). Op die manier is er meer solidariteit in de AOW en hebben werknemers met een laag salaris ook beter de mogelijkheid om wat eerder te stoppen dan de werknemer die minder lang gewerkt heeft.