Ongezonde en onveilige werksituaties zijn een serieus probleem, zeker omdat er nieuwe risico’s aankomen door technologische en maatschappelijke veranderingen. De Sociaal-Economische Raad (SER) roept daarom op tot een versterkt arbobeleid, waarbij preventie en samenwerking centraal staan. De SER wil bestaande arbo-instrumenten doorontwikkelen. Daarbij ligt de vraag op tafel of ze voldoende effectief zijn, maar vooral of ze goed uitvoerbaar zijn in de werkpraktijk van bedrijven.

De SER denkt na over een toekomstbestendig arbo- en preventiebeleid richting 2040. Daarbij is de inzet dat werkplekken gezond en veilig zijn, waardoor werknemers duurzaam inzetbaarheid blijven, met hogere productiviteit en minder verzuim. In het adviesrapport Gezond en veilig werken door effectieve regels en preventie (PDF) doet de SER concrete aanbevelingen om arbeidsomstandigheden structureel te verbeteren.

De SER benadrukt dat preventie loont – niet alleen voor de werknemer, maar ook voor de organisatie en de samenleving. Werkgevers spelen daarin een centrale rol. Dit artikel zet de kern van het SER-advies uiteen, met speciale aandacht voor de gevolgen en aandachtspunten voor werkgevers en HR-professionals.

De werkvloer verandert, dus arbobeleid moet mee
De SER ziet dat de werkvloer sterk verandert. Denk aan technologische ontwikkelingen zoals AI en robotisering, de groei van flexibele contracten en de invloed van klimaatverandering. Deze transities brengen nieuwe arbeidsrisico’s met zich mee, zoals meer psychosociale belasting, zittend werk, hittestress en blootstelling aan schadelijke stoffen. Veel regels en preventie-instrumenten zijn daar nog niet goed op ingericht.

Werk kan juist bijdragen aan gezondheid en welzijn. Maar dan moet het wel goed geregeld zijn. De SER pleit daarom voor een toekomstgericht arbo- en preventiebeleid dat beter uitvoerbaar en effectiever is, juist ook voor kleinere bedrijven.

Drie hoofdthema’s van het SER-advies
In het SER-advies hebben zijn bevindingen en aanbevelingen gebundeld in de drie hoofdthema’s. Die beschrijven de arborisico’s van de toekomst, het belang van begrijpelijke en goed toepasbare regels en de mogelijkheden van preventie om het werk goed vol te kunnen houden.

1. Arbeidsrisico’s in het licht van toekomstige ontwikkelingen
Nieuwe werkvormen en maatschappelijke trends leiden tot verschuivingen in risico’s.

• Flexwerkers en zzp’ers lopen vaker risico op ongevallen.
• Technologische innovaties veranderen de taakinhoud en werkdruk.
• Klimaatverandering leidt tot nieuwe risico’s zoals hittebelasting.
• De toename van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is zorgwekkend.

Aanbevelingen arborisico’s van de toekomst:

Richt een infrastructuur in om nieuwe risico’s vroegtijdig te signaleren. Kies bewust beleidsprioriteiten, met PSA als hoofdthema. Ontwikkel een integrale aanpak waarin werkdruk, grensoverschrijdend gedrag en andere PSA-oorzaken afzonderlijk worden benaderd.

2. Moderne, naleefbare en effectieve arboregels
Veel bedrijven – vooral mkb’ers – vinden de huidige regels te ingewikkeld of lastig uitvoerbaar. Dat maakt naleving moeilijk en vermindert de effectiviteit van het beleid. De SER wil daarom modernisering van de regelgeving zonder dat dit ten koste gaat van de bescherming van werknemers.

Aanbevelingen effectieve arboregels

Actualiseer normen en grenswaarden voor veiligheid, met aandacht voor verschillen tussen werknemers (zoals effect van stoffen op vrouwen of jongeren). Onderzoek de mogelijkheid van ketenaansprakelijkheid voor slechte arbeidsomstandigheden bij werkuitbesteding. Evalueer het RI&E-instrument en maak het praktischer toepasbaar voor kleine bedrijven. Onderzoek hoe registratie van blootstelling aan gevaarlijke stoffen efficiënter en transparanter kan, bijvoorbeeld via een centrale database. Overweeg uitbreiding van de Arbowet naar sollicitanten en oud-werknemers. Geef PSA gerichte aandacht in wetgeving, bijvoorbeeld door onderscheid te maken tussen werkdruk en grensoverschrijdend gedrag.

3. Arbeidsgerelateerde zorg gericht op preventie
Goede zorg op de werkvloer voorkomt verzuim en uitval. Maar nu is de toegang tot deze zorg vaak beperkt – vooral voor flexwerkers en zzp’ers. Ook is de samenwerking tussen bedrijfsartsen en de reguliere zorg nog onvoldoende.

Aanbevelingen:

Verbeter naleving van arbozorgverplichtingen door meer ondersteuning aan werkgevers. Gebruik duurzaamheidsrapportages (CSRD) om preventie zichtbaar te maken. Verhelder de preventieverplichtingen in het basiscontract, inclusief afspraken over preventiebudget. Versterk kennis over de kosten en baten van preventie. Stimuleer sectorale aanpakken en ondersteun mkb met schaalvoordelen. Evalueer de maatwerkregeling uit de Arbowet. Zet verzekeraars in als partners voor vitaliteit en naleving. Zorg voor betere samenwerking tussen ministeries rond werk en gezondheid. Versterk de rol van bedrijfsartsen in preventie en vergroot de instroom in hun opleiding. Vergroot de inzet van kerndeskundigen (zoals arbeidshygiënisten of veiligheidskundigen). Verbeter aansluiting van bedrijfsgezondheidszorg op reguliere zorg. Vergroot de toegang tot arbozorg voor zelfstandigen en flexwerkers.

BETROUWBARE TOOLS VOOR HR: Toelichting lezen, Downloaden, Aanpassen, Klaar!