Als dingen op het werk niet gaan zoals we willen, bijvoorbeeld omdat medewerkers zich niet gehoord voelen, kan hun frustratie uitmonden in woede. Maar frustratie hoeft niet áltijd tot agressie te leiden. Het kan medewerkers ook verbinden en inspireren om samen te werken, elkaar te steunen of collectief in actie te komen. Want mensen zoeken altijd weer naar manieren om alsnog hun doelen te bereiken.

Dat is een opmerkelijke bevinding uit onderzoek door Max Agostini die daarmee tot doctor promoveert aan de Universiteit Groningen.

Reactie op buitensluiten
We zien frustratie op het werk vaak als iets dat we moeten voorkomen. Maar het promotieonderzoek laat zien dat frustratie óók een andere kant heeft. Volgens het proefschrift The interplay of frustration, need dissatisfaction, and behavioral compensation (Agostini, 2025) is frustratie in essentie een reactie op geblokkeerde doelen — zoals het gebrek aan invloed, erkenning of door buitensluiting.

Die ervaringen tasten basisbehoeften aan: de behoefte aan controle, erbij horen, competent zijn en ertoe doen.

Mensen willen doelen toch halen
Wat opvalt: mensen reageren niet passief op frustratie. Ze zoeken actief naar manieren om hun onderliggende behoeften toch te vervullen. Als één route wordt geblokkeerd, bijvoorbeeld geen inspraak krijgen in beleid of buitengesloten worden uit een team, gaan mensen op zoek naar alternatieve middelen om zich weer competent of verbonden te voelen.

Dat kan negatief uitpakken — denk aan verzet, cynisme of vertrek — maar het kan óók pro-sociaal gedrag activeren, zoals samenwerking, solidariteit en het opkomen voor anderen binnen de organisatie.

Aanzetten tot collectieve actie
Uit het onderzoek blijkt dat compensatiegedrag vaak doelgericht en bewust is. Mensen reageren niet willekeurig of overdreven, maar zoeken proportionele manieren om behoefteherstel te realiseren.

Daarbij wisselen ze soms van strategie: iemand die geen erkenning ervaart van een leidinggevende kan zich juist inzetten voor collega’s of gezamenlijke initiatieven starten. Frustratie kan dus, onder de juiste omstandigheden, energie vrijmaken voor beweging, verandering of collectieve actie.

Frustratie is ook betrokkenheid
Voor HR-managers biedt dit een belangrijke les: frustratie is niet alleen een signaal van ontevredenheid, maar ook van betrokkenheid en onvervulde behoeften.

Door frustratie bespreekbaar te maken en ruimte te geven voor eigenaarschap, krijgen medewerkers de kans om hun energie om te buigen naar verbetering, samenwerking en verbondenheid. Wordt frustratie genegeerd, dan zoekt diezelfde energie een uitweg in weerstand, vertrek of stilstand.

MIS NIKS MEER: Schrijf je hier in voor de gratis HR-nieuwsbrief