Enkele miljoenen Nederlanders geven hulp aan bejaarde ouders of naasten met beperkingen. Ze doen als mantelzorgers de boodschappen, helpen in het huishouden of bij persoonlijke verzorging. Werknemers die langdurig voor hun dierbaren zorgen, komen steeds vaker in de knel.

Dit blijkt uit het SCP-rapport Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk dat dinsdag 24 maart verscheen. Vakbond CNV wil het leven van mantelzorgende de werknemers een beetje makkelijker maken door de regelingen voor mantelzorg uit de algemene middelen te betalen.

We moeten mantelzorgen én werken
De overheid wil dat burgers meer mantelzorg gaan geven, om de groei van de zorgkosten af te remmen. Maar tegelijkertijd wil de overheid ook dat we meer gaan werken, omdat daarmee de overheidsfinanciën verbeteren. Zo is de aow-leeftijd verhoogd en worden deeltijders opgeroepen hun werkweek te verlengen.

Mantelzorg en betaald werk zullen daardoor in de toekomst vermoedelijk vaker samen voorkomen. Hoewel de overheid maatregelen treft om deze combinatie te vergemakkelijken, blijft de vraag in hoeverre de doelen ‘meer mantelzorg’ en ‘meer werken’ met elkaar verenigbaar zijn, vragen de onderzoekers van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) zich af. Want de mensen die langer moeten werken – ouderen en vrouwen met een deeltijdbaan – verlenen juist ook het meest mantelzorg.

Meer mensen geven mantelzorg
Het percentage mantelzorgers onder werkenden stijgt. Terwijl het in de jaren 1996-2012 gelijk bleef, groeide het tussen 2004 en 2012 van 13% tot bijna 18%. Het gaat dan alleen om werkenden die naasten helpen met het huishouden of de persoonlijke verzorging. Er zijn geen gegevens over het geven van begeleiding of helpen met de administratie.

De meeste werkenden verlenen geen omvangrijke zorg: in 2012 hielp ongeveer de helft van de werkende mantelzorgers maximaal 2 uur per week. Een kwart zorgde 2-4 uur. Nog eens een kwart gaf intensieve zorg van meer dan 4 uur per week.

Hulp gaat ten koste van vrije tijd
Werkenden die met mantelzorg starten, korten hun werkweek niet vaker in dan anderen. Alleen mantelzorgers die meer dan 28 uur per week werken en intensieve hulp verlenen (meer dan vier uur per week) doen dat wel.

Maar ook in die situatie blijven driekwart van de mantelzorgers net zo veel als vroeger werken. De hulp zal dus vaak ten koste gaan van de eigen vrije tijd, denken de onderzoekers.

Groter risico op verzuim
Zodra ze met zorg beginnen, voelen mantelzorgers zich nog net zo gezond als ieder ander. Maar als de zorg intensief wordt, rapporteerden mantelzorgers binnen twee jaar wel een slechtere gezondheid dan ervoor.
 
Wel krijgen werkenden die met mantelzorg starten een groter risico op langdurend verzuim. Vooral onder mantelzorgers die al minstens twee jaar helpen, stijgt het percentage dat langdurend ziek was, van 11% naar 24%.

Lasten mantelzorg voor de werkvloer
'De lasten van mantelzorg komen op de werkvloer terecht', constateert voorzitter Maurice Limmen van vakbond CNV. Hij pleit voor een regeling om zorgverlof uit collectieve middelen te betalen. 'Een mantelzorger die minder gaat werken om te kunnen zorgen voor een ernstig zieke, moet dat niet eindeloos uit eigen zak hoeven te betalen.'
 
Vaak raken mantelzorgers overbelast omdat ze het zo lang mogelijk uitstellen om verkorting van werktijd aan te vragen. Ze zijn bang dat dit een negatief effect zou hebben op hun loopbaan en inkomen. 'Niet iedere werkende kan zomaar één of meer maandsalarissen uit zijn vestzak toveren', aldus Limmen. 'De SCP-cijfers geven aan dat er een betere regeling moet komen, zodat de kosten van zorg niet volledig op de werknemer worden afgewenteld. Met een goede regeling voor zorgverlof behoud je uiteindelijk mensen voor de arbeidsmarkt', voorziet Limmen.

MIS NIKS MEER: Schrijf je hier in voor de gratis HR-nieuwsbrief